Dịch nghĩa ( I )

Bài Tử Quân Tử ( Cục phương )

Trợ Dương bổ Khí

Tứ Quân bài thuốc vốn trung hòa

Sâm, Truật, Phục linh, Cam thảo là

Bán hạ, Trần bì, quân đủ sáu ( Bài Lục quân )

Tiêu đờm bổ khi uống hay mà

Dị công : Bán hạ không dùng nữa

Chữa chứng Vị hàn Hương với Sa.

 

Dịch nghĩa ( II )

Tứ Quân vốn rất trung hòa

Sâm, Linh, Truật, Thảo, gọi là Tứ quân

Lục quân gia Bán hạ, Trần,

Tiêu đờm, bổ khí, chữa phần dương hư

Dị công : Bán hạ loại trừ

Vị hàn chứng ấy phải nhờ Hương, Sa.

 

Dịch theo lời giải

“ Bổ ” tức là bổ sung đầy đủ, “ Ích ” tức là tăng thêm. Giải thích cụ thể ở đây là : Dùng vị thuốc tư bổ cường tráng tạo thành bài thuốc để bổ sung cho đầy đủ và làm tăng thêm khí huyết âm dương của cơ thể con người, điều trị các chứng bệnh phát sinh ra do khí huyết âm dương bất túc, nhằm đạt được mục đích phục hồi sức khỏe. Cứ những bài thuốc ( phương tễ ) có tác dụng như trên đã nói, thì đều gọi là thuốc Bổ ích.

Tứ Quân Tử thang là một bài thuốc trong “ Thái bình huệ dân hòa tễ cục phương ” của đời nhà Tống ( gọi tắt là “ Cục Phương ”. Bài thuốc được tạo thành bởi bốn vị thuốc có đồng cân bằng nhau là : Nhân sâm, Bạch truật, Phục linh, Trích cam thảo. tán ra thành bột, mỗi lần dùng 2 đồng cân cho nước vào sắc lên, uống ấm. Đến khi Ngô Khiêm đời nhà Thanh biên soạn cuốn “ y tông Kim giám " mới đổi là Nhân sâm, Bạch truật, Phục linh, mỗi vị 2 đồng cân, Chích cam thảo 01 đồng cân, gia Sinh khương ( gừng sống ) 3 lát, Đại táo 2 quả, sắc lên uống.

Dược tính của bốn vị thuốc trong bài thuốc này rất là bình hòa, có công dụng trợ dương bổ khí, lấy theo nghĩa của câu nói đời xưa “ Quân tử chí trung hòa ” ( người Quân tử rất mực trung hòa ), cho nên gọi là “ Tứ Quân Tử ”. Sử dụng thích hợp với các triệu chứng dương hư khí nhược, tỳ suy phế tổn, sắc mặt nhợt nhạt, nói năng yếu ớt, chân tay vô lực rã rời, mạch đập hư nhược. Bài Tứ Quân Tử gia thêm vị Bán hạ, Trần bì, gọi là Lục Quân Tử thang. Cứ chứng dương hư khí nhược mà có đàm thấp thì đều có thể uống được. Cuốn “ Tiểu nhi dược chứng trực quyết ” do Tiền Ất đời nhà Tống viết đã bỏ vị Bán hạ trong bài Lục Quân Tử thang lấy tên là bài Dị Công Tán, chữa dương hư khí nhược có triệu chứng Vị quản đầy ách, ăn uống giảm sút, bụng đầy trướng thuộc hư. Nếu chứng thuộc bài Lục Quân Tử thang cho thấy nôn mửa bí đầy, vị quản đau, hoặc đau bụng chảy, thì đó là vị hư có hàn tà, cần phải gia thêm các vị Mộc hương, Sa nhân gọi là bài Hương Sa Lục Quân Tử thang.

Nhận xét: Bài Tứ Quân Tử thang là một bài thuốc chủ yếu dùng để bổ dương khí, dược tính bình hòa, phối ngũ cẩn thận thích hợp. Trên cơ sở bài thuốc này, người đời sau biến đổi nó ra nhiều bài thuốc khác. Chúng tôi chỉ xin giới thiệu ở đây mấy bài rất hay thường dùng thôi.