BỆNH CƠ: 10. BÁT CƯƠNG

3. SỰ THÁC TẠP (LẪN LỘN) GIỮA CÁC CƯƠNG LĨNH

Các cương trong Bát cương trên thực tế lâm sàng đều xuất hiện triệu chứng bệnh do đó cần xác định chính xác tác nhân nào gây bệnh chính (Tiêu Bản) trong một thời điểm để điều trị cho phù hợp.

1. Biểu lý thác tạp: Vừa có bệnh ở biểu vừa có ở lý, nguyên tắc điều trị là:

+ Nếu bệnh không cấp trị Biểu trước, Biểu chứng lui thì chữa Lý. Hoặc có thể vừa trị Biểu và trị Lý, nhưng đòi hỏi thầy thuốc chắc tay.

+ Nếu bệnh Lý cấp như Tiêu chảy, Huyết áp cao, Sốt cao... thì phải chữa Lý trước để phòng biến chứng gây nguy hiểm cho tính mạng. Khi cấp chứng hết thì quay lại chữa Biểu như điều trị bệnh không cấp.

2. Hàn nhiệt thác tạp: Bệnh vừa có chứng hàn vừa có chứng nhiệt nhưng cần xác định Gốc bệnh là Hàn hay Nhiệt. Pháp trị là trị Gốc: Gốc Hàn dùng phương dược Ôn Nhiệt, Gốc Nhiệt dùng phương dược Hàn Lương.

3. Hư thực thác tạp: Bệnh vừa có cả hư vừa có cả thực nhưng cần xác định Gốc bệnh là Hư hay Thực. Gốc bệnh là Hư phải dùng pháp Bổ, Gốc bệnh là Thực phải dùng phép Tả.

4. Âm Dương thác tạp

- Bệnh vừa có Âm chứng vừa có Dương chứng nhưng cần xác định Gốc bệnh là Âm chứng vừa có Dương chứng. Gốc bệnh Âm hư phải Tư (Bổ) Âm, gốc bệnh Dương hư phải bổ Dương.

- Nếu Âm Dương lưỡng hư cần chữa vào cả Âm và Dương, thường lập hai phương thuốc bổ Âm và bổ Dương sáng uống 1 phương chiều uống 1 phương tùy theo triệu chứng nào xuất hiện.

- Hiện tượng chân giả là hiện tượng triệu chứng bệnh xuất hiện không phù hợp với bản chất, với nguyên nhân của bệnh. Có hai hiện tượng sau:

+ Chân Hàn giả Nhiệt (gốc Hàn ngọn Nhiệt): Bản chất của bệnh là hàn (chân hàn) nhưng biểu hiện ra bên ngoài là các triệu chứng thuộc về nhiệt (giả nhiệt). Ví dụ đau bụng ỉa chảy do lạnh (chân hàn) gây mất nước, mất điện giải dẫn đến sốt cao (giả nhiệt). Phép chữa là chữa chân Hàn.

+ Chân Nhiệt giả Hàn (gốc Nhiệt ngọn Hàn): Nhiễm trùng gây sốt cao, vật vã, khát nước (chân nhiệt) bệnh diễn biến nặng gây sốc nhiễm trùng rét run, mạch nhanh tay chân lạnh, vã mồ hôi, huyết áp tụt (giả hàn). Phép chữa là chữa chân Nhiệt.

5. Chứng bán biểu bán lý: Bệnh tà không ở biểu mà cũng không ở lý, bệnh nằm ở giữa tam âm và tam dương trong học thuyết lục khí tức là nằm ở giữa Thiếu dương tướng hỏa và Thái âm thấp thổ. Triệu chứng là nóng rét qua lại (hàn nhiệt vãng lai), ngực sườn đầy tức, tâm phiền, hay nôn, miệng đắng họng khô, mắt hoa, rêu lưỡi trắng, mạch huyền. Phép chữa dùng phép hòa giải Biểu Lý.