BỆNH CƠ: 11. 19 ĐIỀU BỆNH CƠ

19 điều bệnh cơ trong "thiên Chí chân yếu đại luận" sách Tố vấn như sau:

A. BỆNH CƠ TẠNG PHỦ

1. Phong tà gây bệnh mà thấy các triệu chứng chóng mặt, đau mắt, mình mẩy chân tay run giật đều thuộc tạng Can vì Can thuộc hành Mộc, mà Mộc thuộc Dương, chủ sơ tiết ra ngoài và vận động không ngừng.

2. Hàn tà gây bệnh mà thấy các triệu chứng gân mạch co rút khớp xương khó co duỗi đều thuộc tạng Thận vì Thận thuộc hành Thủy, tà khí của Thủy là Hàn tà.

3. Bệnh và chứng phần khí thấy các triệu chứng phát suyễn thở dồn, ngực tức đều thuộc tạng Phế (Kim).

4. Thấp tà gây bệnh, thấy các triệu chứng phù thũng, đầy chướng đều thuộc tạng Tỳ vì Tỳ thuộc hành Thổ, tà khí của Thổ là Thấp và Đàm.

5. Các chứng mụn nhọt, đau, ngứa đều thuộc tạng Tâm và Tâm thuộc hành Hỏa, tà của Hỏa là Hỏa tà, Nhiệt tà.

6. Các chứng quyết nghịch, chân tay lạnh ngắt và đại tiểu tiện không thông hoặc ỉa, đái vãi đều thuộc bệnh hạ tiêu (Can Mộc, Thận Thủy).

7. Các chứng nuy (Phế nuy, chân liệt) liền phát suyễn nôn mửa đều thuộc bệnh thượng tiêu (Tâm hỏa, Phế Kim). Ở đây nói về phế nuy có thể đề cập cả đến Vị khí nghịch lên gây nôn.