28 MẠCH CƠ BẢN

- Phù, Khâu, Hoạt, Thực, Huyền, Khẩn, Hồng

7 Mạch thuộc Biểu ở Dương cung

- Vi, Trầm, Hoãn, Sắc (Sáp), Trì, Nhu, Phục

Và Nhược là Âm 8 Lý cùng

- Tế, Sác, Động, Hư, Kết, Xúc, Tán

Đợi, Cách nữa là 9 Đạo trung

Cộng thêm Trường, Đoản, Đại, Tuyệt mạch

Hai Mươi tám mạch thuộc làm lòng

 

THẬP QUÁI MẠCH : MẠCH CHẾT

1- ĐẠN THẠCH 
Sóng mạch đi như đập vào đá (thạch), chỉ thấy đập vài cái rồi thôi không thấy nữa. 
Biểu hiện của mạch Phế bị tuyệt. Nếu thấy ở bộ xích bên trái (tả xích) là dấu hiệu Thận sắp bị tuyệt. 

2- GIẢI SÁCH 
Sóng mạch đi rối loạn, tản mác giống như mớ dây (giải) bị rối (sách). 
Biểu hiện của Ngũ Tạng bị tuyệt. Nếu thấy ở bộ xích bên trái (tả xích) là dấu hiệu thổ khắc thủy. 

3- HÀ DU 
Sóng mạch đi không đều, lúc thì im lìm không động đậy, rồi thấy vụt mạnh 1 cái rồi lại ngừng lại, giống như con tôm (hà) đang bơi (du). 
Biểu hiện của Tỳ Vị bị tuyệt. 

4- NGƯ TƯỜNG (DƯỢC) 
Sóng mạch đi như dáng con cá (ngư) đang bơi lội (tường - dược): phần trên (sát da) thấy rung động nhưng phía dưới lại yên. 
Biểu hiện của Thận bị tuyệt. 

5- ỐC LẬU 
Sóng mạch chạy trơn tuột 1 cái, 1 lát sau lại thấy 1 cái, giống như nước từ trên mái nhà (ốc) bị dột (lậu), theo lỗ hổng chảy xuống. 
Biểu hiện của Tâm, Phế, Tỳ và Vị bị tuyệt. 

6- PHỦ PHÍ 
Sóng mạch đi lúc nhúc như nước trong nồi (phù) đang sôi (phí). 
Biểu hiện của mạch chết. 

7- TƯỚC TRÁC 
Sóng mạch nhảy 3-5 cái liên tục, ngưng lại rồi đập tiếp 3-5 cái, như con chim sẻ (tước) đang mổ (trước) thức ăn. 
Biểu hiện của Tâm, Phế, Tỳ và Vị bị tuyệt. 

8- CHUYỂN ĐẬU 
Mạch đến liên tục, như lăn (chuyển) trên hạt đậu (đậu). 
Biểu hiện mạch của Tâm bị tuyệt. 

9- MA XÚC 
Mạch chạy không thứ tự, bé nhỏ như hột mè (ma). 
Biểu hiện của vệ khí bị khô, vinh huyết bị rít (sít) lại. Nếu nặng thì khoảng 1 ngày sẽ chết. 

10- YỂN ĐAO 
Sóng mạch đi, có cảm giác như sờ trên sống (yển) dao (đao). Mạch Phù mà nhỏ gấp, ấn vào thấy cứng, to mà đi gấp. 
Biểu hiện mạch của Can bị tuyệt. 

Nhóm mạch lạ (Quái Mạch) này, có biểu hiện khác thường, hay gặp nơi những người bệnh có biểu hiện sắp chết, vì thế còn được gọi là Mạch Chết (Tử Mạch). 
Tuy các mạch trên đây (Thất Quái hoặc Thập Quái Mạch), theo kinh nghiệm của người xưa đều là các mạch chết (tử mạch), Về sau lược bỏ bớt đi 3 mạch số 8, 9, 10 chỉ còn dùng 7 loại nên ngày nay gọi là Thất Quái Mạch.